Soru 1: Dokuma Nedir?
Cevap 1: Her türlü iplikten çeşitli teknikler kullanılarak yapılan ham bez, kumaş, triko, döşemelik, halı, keçe vb. parçalara verilen genel ad. Dokumacılık, tarihin çok eski dönemlerinden beri süregelmektedir. Her türlü dokumanın dokunduğu tezgâhlar, 18. yüzyılın sonlarına kadar tahtadan yapılmıştır. İlk defa 1785'te İngiltere'de kullanılmaya başlanan makineleşmiş dokuma tezgâhları sayesinde dokuma sanayii bugünkü durumuna erişti. Dokuma tezgâhları kullanılma amacına göre işleme, kumaş ve halı tezgâhları olarak ayrılır. Ayrıca yatık tezgâh, dik tezgâh, jakar tezgâh, çok mekikli tezgâh gibi çeşitleri de vardır. Bugün mekik sistemi bile ortadan kalkmış ve tamamen otomatik kontrollü ve programlanabilen dokuma tezgâhları kullanılmaya başlanmıştır. Pamuk, ipek,bambu, yün, keten, jüt gibi doğal kaynaklardan elde edilen ipliklerle yapılan dokumalar günümüzde de büyük ölçüde kullanılmaktaysa da yapay ve sentetik dokumalar da çok geniş kullanım alanı bulmuştur. Yapay dokumalar, esas hammaddesi yine doğadan çıkarılan selüloz, proteinli maddeler olup çeşitli kimyasal işlemlerden geçirilerek yapılan ipliklerden dokunur.
Soru 2: Dokuma Kumaşı Nedir?
Cevap 2: DOKUMA KUMAŞ, iki grup ipliğin (Çözgü ve Atkı), “örgü” adı verilen belirli bir sistemle birbirlerine dik açıyla bağlanması ile oluşturulur.
Çeşitlilik, tüketim alanları ve üretim yoğunluğu açısından tekstilin en önemli kollarından biri olan dokumakumaşlar iki iplik sistemine dayanır.
Bu iplik gruplarından kumaşın boyu yönünde olanlar “ÇÖZGÜ”, eni yönünde olanlar da “ATKI” iplikleri olarak adlandırılır.
Kumaş, dokuma yoluyla bu iki grup ipliğin “ÖRGÜ” olarak adlandırılan belirli sistemlerle birbirleriyle bağlantı yapmaları sonucu meydana gelir.
Bu iki iplik grubundan Çözgüler “AKTİF” iplik sistemi, Atkılar ise “PASİF” iplik sistemi olarak adlandırılabilir.
Soru 3: Dokuma Kumaş Örgü Çeşitleri Nelerdir ?
Cevap 3:
a) Bezayağı Örgü: Örgüler içinde en basiti olan bezayağı örgüler her türlü pamuklu, yünlü ve sentetik kumaşların üretiminde kullanılırlar. Çünkü hem işlemi kolay, hem de bağlantı noktalarının sıklığından kumaşları daha dayanıklıdır. Tek sayılı çözgü ipliklerinin, tek sayılı atkı iplikleriyle, çift sayılı çözgü ipliklerinin çift sayılı atkı iplikleriyle bağlantı yaparak meydana getirdiği örgü şeklidir. En sık kesişmeyi, kenetlenmeyi sağlayan bezayağı, dokuların çok ince ve sağlam oluşmasına olanak sağlar.
b) Dimi Örgü: En küçük birim raporu üç atkı ve üç çözgüden oluşan dimi örgüler, bezayağından sonra gelen ikinci önemli örgüdür. En belirgin özelliği atkı ve çözgü atlamalarının diagonal çizgiler oluşturmasıdır. Diagonaller soldan sağa yollu ise Z- dimi, sağdan sola yollu ise S- dimi olarak adlandırılır. Dimi örgüler D, K ve T harfleriyle sembolize edilebilirler ve en küçük birim raporu D (2/1) olarak ifade edilir. Dimi örgüler bezayağına nazaran daha gevşek ve daha fazla iplikle dokunabilmektedir. Yumuşak, hacimli ve ağır bir görünüşe sahiptir. Bir yüzü Z- dimi ise diğer yüzü S- dimi görünüşe sahip olan örgülerdir. Genel olarak erkek takım elbiselerinde ve bayan kıyafetlerinin kumaşlarında kullanılır.
c) Saten Örgü: Saten denilince düz, pürüzsüz, yumuşak, dökümlü, parlak ve bu karaktere uygun ipliklerle dokunmuş kumaşlar akla gelir. Saten örgünün diğer temel örgülerden farkı örgü raporundaki bağlantıların birbirine hiç dokunmadan dağıtılmış olmasıdır. Örgü içindeki bağlantıların birbirine hiç dokunmadan dağıtılabilmesi için en az 5 değişik harekete ihtiyaç vardır. Bu yüzden en küçük birim rapor 5 atkı ve 5 çözgüden oluşur. Saten örgüler tek taraflıdır. Yani kumaşın bir yüzü parlak ise diğer yüzü mattır. Saten örgüler S harfi ile sembolize edilirler. Yaygın olarak Ring iplikten oluşan kumaşlarda, mutfak bezlerinde, masa örtülerinde, nevresim takımlarında, çarşaflarda, yatak-yorgan örtülerinde vs kullanılmaktadır.
Soru 4: Pamuk Nedir ?
Cevap 4: PAMUK, lifleri için yetiştirilen değerli bir tarım bitkisidir. Dokuma sanayisinin en önemli hammaddelerinden biri olan pamuk lifleri, ucuzluğunun yanı sıra kolayca eğirile bilen doğal bir büküme sahip olması, dokunmadan önce özel bir işlem gerektirmemesi, yıkanmaya karşı dayanıklılığı ve yünden daha sağlam olması gibi üstün niteliklerinden ötürü gerek kumaş, gerek öbür dokumaların üretiminde yaygın olarak kullanılır. Her ne kadar günümüzde, naylon, reyon ve polyester gibi yapay lifler dokumacılık alanında önemli bir yer tutuyorsa da, dünyada hâlâ milyonlarca insan geçimini pamuk tarımından ya da pamukla ilgili bir işten sağlamaktadır.
Sorun 5: Polyester Nedir ?
Cevap 5: POLYESTER (tes. edil. ad). Isı ile sertleşen madde; poliasitlerin doymamış alkollere veya glikollere etkimesiyle elde edilir; bir katalizör eşliğinde ve basınca ihtiyaç göstermeden sertleşir. (Polyester, dokunmuş veya tabaka halindeki cam pamuğuyle kuvvetlendirilerek döküm şeklinde kullanılır.
Soru 6: Bambu Nedir ?
Cevap 6: Bambu elyafının üretimi, viskon elyafınınkine benzemektedir.
Viskona benzer özellikler taşısa da ipek ve kaşmir tuşesi vermesi ile farklılaşır.
%100 Bambudan mamul ürünler de merserize işlemi gerektirmez. Yazın terleme ve koku yapmaz.
Kolay boyanabilirliği yanında bünyesindeki "Bambu kun" isimli antibakteri maddesi sayesinde doğal antibakteriyel özelliklidir. Bu özelliğini bir çok defa yıkandıktan sonra bile korumaktadır.
Soru 7: Regenere Nedir ?
Cevap 7: Kumaş artıkları elyaf haline geldikten sonra iplik aşamasında , son kullanım yerine göre içerisine boyalı yada ham halinde polyester, pamuk, akrilik yada viskon elyaflar karıştırılarak, ve elyaf boyları çok kısa olduğu için, proses esnasında daha rahat bir çalışma temin etmek için, bir miktar kimyasal maddeler ilave edilerek, Open-End eğirme tekniği ile iplik haline getirilir.
Soru 8: Pamuk İpliği Nedir ?
Cevap 8: Pamuk Ipliği 3 farklı kalitede ve farklı kalınlıklarda üretilebilmektedir. Ham maddesi pamuk tarlalarında üretilen doğal pamuktan oluşmaktadır. Aşağıda pamuk ipliği kaliteleri ve iplik kalınlıklarıyla ilgili bilgileri bulabilirsiniz.
En yaygın olarak üretilen üç-iplik kumaşlar:
a) 20/1 Open-End (OE) İplik: Open-End Iplik tesislerinde üretilebilen pamuk ipliği pamukların temizlendikten sonra Tarak ve CER diye adlandırılan makinelerden geçerek Open-End iplik makinelerinde üretilir. Genelde 1.2 mm uzunlugundaki pamuklar kullanılır. Diğer kalitelere kıyasla daha sert ve kalitesiz olarak bilinir.
b) 30/1 Karde İplik: Karde iplikler Open-End iplige kıyasla daha kaliteli ve yumuşaktır. Open-End iplikten farklı olarak Ring Iplik makinelerinde 1.5mm uzunluğundaki pamuklardan üretilmektedir. Karde iplik genelde tüylü bir yapıya sahip olduğu için kumaş boyama işleminde Enzim prosessi uygulanarak üzerindeki tüyler yok edilir. Enzim işleminden sonra kumaşın sert hale gelmesinden dolayı yine boyama işlemi sırasında silikon kimyasalı kullanılarak kumaşın yumuşak bir hale gelmesi sağlanır.
c) 40/1 ve 60/1 Penye İplik: Penye Iplikler kadre iplikleriyle aynı tesislerde üretilir. Karakteristiği ve kullanılan pamuk uzunluğu karde ipliklerdekiyle aynıdır. Karde ipliklerden farkı ise pamuk iplik üretiminden önce taranır ve bu şekilde ipliğin daha düzgün bir hale gelmesini sağlar. Karde iplikte olduğu gibi penye iplik kullanılan kumaşlarda da enzim ve silikon işlemleri uygulanarak kumaşın tüysüz ve daha yumuşak hale gelmesi sağlanır.
Soru 9: Regenere İpliği Nedir ?
Cevap 9: Open-End eğirme tekniği ile iplik haline getirilir.
Rejenere iplikler, orijinal elyaflardan yapılan ipliklere alternatif olarak, polyester ham bez, polyester çarşaf, polyester nevresim, vs. gibi maliyeti azaltıcı maksatlarla kullanılmaktadır.
Soru 10: Polyester İmg İplik Nedir ?
Cevap 10: 100 denye 36 Flament, 150 Denye 48 Flament Polyester ipliği, herhangi bir sentetik polimerden yapıltır ve reçine mezkezi, dirençli kırışıklığı ve liflerin yapısı ile polyester yapısıyla iyi bilinir.
Polyester iplik ailesi bir çok polyester iplikten oluşur, eğrilmiş iplik, döndürülmüş eğrilmiş iplik gibi.
Eğirilmiş polyester iplik veya halka polyester iplik boyanmış şekilde beyaz olabilir ve bu ipliği bir çok alıcılar arasında popular yapan değişken doğasıdır.
Yüksek kaliteli iplik, düzgünce makinelerde koşar, ve sabit bir üretim akışını teslim eder, büyük bir yolda imal sürecini basitleştirir.
Soru 11: Bambu İpliği Nedir ?
Cevap 11: Bambu ipliği, doğal yapısı sayesinde beyaz ve ince bir iplik. Çok ince olmasına karşın yıpranmaya dayanıklı ve sağlam. Örme ya da dokuma işlemlerine çok uygun. Diğer iplik türleri ile karışım halinde de kullanılabiliyor. Boyandığında ışıltılı bir görünüm alıyor, özellikle çarşaf ve nevresim takımlarının üretiminde yaygın olarak kullanılıyor. Antibakteriyel özellik içermesi nedeniyle nevresim, perde ve yatak çarşafları üretiminde bambu kumaşlarından yararlanılıyor.
Soru 12: Flament Nedir ?
Cevap 12: Flament mikroflamentlerden daha kalın, mikrotübüllerden daha ince olan hücre iskeleti bir elemanı. Farklı tipteki protein iplik yapılarının birbiri üzerine sarılmasıyla oluşur. En kararlı hücre iskelet elemanıdır. Hücre şeklini korur ve hücre içi yapıları sabitler. Keratin yapılı ara flamentler deri hücreleri arasında bağ kurarak dokunun dış etkenlere karşı dayanıklılığını arttırır.
Örneğin: 100 Denye/36F/48F/144F. Flament yükseldikçe ipliğin kalitesi yükselir.
Soru 13: Lif Nedir ?
Cevap 13: İplik dokuma maddelerinin (pamuk, bambu, keten, yün, ipek) uzun ince lifleri her birinden bükülmüş ve çekilmiş durumu olup, tekstil, iplik dokuma için uygun hale getirilmesi işlemidir. İplik, lifin elde veya makinede dikiş için uygun hale getirilmiş tipidir. Modern üretim dikiş iplikleri balmumu veya diğer yağlayıcı maddeler ile (dikiş anındaki baskıya karşı koyması için) son bulur.
Soru 14: Emprime Baskı Nedir ?
Cevap 14: Empirme baskı el ile yapılan baskı türüdür El baskısına emprime baskı denir. Tahta kalıp ile yapılır. Emprime baskı için serigrafi boyası kullanılır. Alpaka , raşel, saten , polyester, pamuklu kumaş gibi malzemelere uygunalabilir.
Soru 15: Reaktif Boya Nedir ?
Cevap 15: Reaktif boyar maddelerle baskı yapmadan önce baskı yapılacak kumaşın ön terbiyesine özen gösterilmelidir. Özellikle haşıl maddesinden arınmış olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü haşılın ana maddesi nişastadır ve nişasta reaktif boyar madde üzerinde indirgen özellik gösterdiği için reaktif boyar maddenin azo yapısını bozar. Azo yapısının bozulması, rengin bozulması anlamına gelir. Bu da istenmeyen bir durumdur. Ayrıca basılacak kumaşın merserize olması renk veriminin artmasına neden olduğu için gerekli bir işlemdir. Çünkü reaktif boyar maddenin örtücülüğü çok iyi değildir. Ayrıca homojen olmayan lif karışımlarında ton farklılıklarının oluşmaması için pamuklu mamulün merserize yapılması gerekir.
Soru 16: Pigment Baskı Nedir ?
Cevap 16: Pigment boya, pamuk baskıcılığında önemli bir madde sınıfıdır. Her yıl dünyanın çevresini 250 kez dolanacak kadar pigment baskı yapılmaktadır ve bu sayı toplam baskının % 52’sini oluşturmaktadır.
Pigment boya maddelerle baskının avantajları: Pigment boya maddeleriyle uygulama kolay ve problemsizdir. Baskı sonrası yıkama gerektirmediği için su, enerji, iş gücü, yer ve zaman kullanımında tasarruf sağlar. Dokuma hataları örtülebilir. Boya madde binder ile life bağlandığından fikse için kurutma ve kondanse işlemi yeterlidir. Tekstil liflerine kimyasal bağ ile bağlanmadığından her tür lif için kullanılanabilir. Pigment boyar maddelerle baskı yapıldıktan hemen sonra oluşan renkleri görmek mümkündür. Diğer boya madde gruplarıyla baskıdan sonra fikse işleminden önce gerçek renkler görülemez. Kontürleri net ve keskindir.
Soru 17: Merserize Nedir ?
Cevap 17: Merserize; yalnızca pamuk elyafına özgü bir işlem olup, pamuklu iplik, dokuma
yada örme kumaşlara kalıcı bir parlaklık kazandıran ön terbiye işlemidir.
Soru 18: Gazze Nedir ?
Cevap 18: İpliğin ve kumaşın yüzeyinden çıkmış istenmeyen lif uçlarını ve tüycükleri, gaz
beklerinden çıkan alevle kısa bir süre temas ettirmek yolu ile uzaklaştırma, arındırma
işlemidir.
Kasar dairesine gelen pamuklu bezin ilk gördüğü işlem genellikle yakmadır.
Pamuk gibi kısa elyaftan üretilen ipliklerden üretilen kumaşlarda kumaş yüzeyine
çıkan elyaf uçları havlı bir görünüm oluşturur. İstenmeyen tüycükler ve lif uçları
kumaşın parlaklığını önler, baskı konturlarının netliğini engeller. Yakılmış kumaş daha
parlak görünür. Yakma esnasında meydana gelebilecek sararmalar kasar sırasında
giderilir.
Soru 19: Sanfor Nedir ?
Cevap 19: Sanfor kumaşın çekmesine neden olan etkileri en aza indirmek veya kumaşın çekmesini ortadan kaldırmak için yapılan işlemdir. sanfor işlemi, kumaşın en, boy stabilizesini sağlamak, kumaşın bir çok yıkamadan sonra şeklini ve ölçüsünü korumak; tuşe vermek ve ütülemektir.
Soru 20: Pamuk Kumaş Nedir ?
Cevap 20: Pamuk kumaş: En çok tercih edilen, doğal kumaş çeşididir. Pamuk, dayanıklı bir malzemedir ve oldukça yumuşaktır. Hava geçirgenliğinin yüksek olması sebebiyle, uyurken vücudunuzun hava almasını sağlar. Böylece, terleme ve rahatsızlık hissi yaratmaz. Serin tutar ve esnek yapısı sayesinde dayanıklıdır. Kırışmaya meyillidir ve yüksek sıcaklıkta yıkandığı zaman çekebilir.
Soru 21: Saten Kumaş Nedir ?
Cevap 21: Saten kumaş: Saten, lüks hissi uyandıran bir kumaştır. Parlak ve kaygandır. Nevresimde de sık kullanılan bir materyal olan saten, kaliteli bir malzemedir ve oldukça pahalıdır.
Soru 22: Polyester Kumaş Nedir ?
Cevap 22: Polyester kumaş: Sentetik kumaşlardan en çok kullanılan çeşittir. Kaygan, parlak ve yumuşaktır. Fazla kırışmaz ve ısıya dayanıklıdır.
Soru 23: Bambu Kumaş Nedir ?
Cevap 23: Bambu kumaş: Bambu bitkisinden elde edilen doğal bir elyafla dokunan kumaşlara, bambu kumaş denir. Bambu elyafı, anti-bakteriyel özelliği sayesinde oldukça hijyenik bir ortam sağlar. Yumuşak bir kumaştır ve hava geçirme özelliği sayesinde serin tutar. Yaz aylarında kullanmak için idealdir. Nem çekme özelliği vardır, bu sayede teri kolayca emer ve rahatsızlık yaratmaz. Hafif, yumuşacık ve ipeksi bir dokunuş hissi yaratır.
Kumaş seçiminde işinize yarayacak ipuçları;
Kumaş satın alırken, dikkat etmeniz gereken birkaç nokta aşağıdaki gibidir:
• Kumaşın kalitesini belirleyen en önemli faktör, iplik sayısıdır. Santimetre kareye düşen iplik sayısı arttıkça, kumaşın kalitesi de artar. Sık dokunan kumaşlar, daha dayanıklı ve yumuşak olur. Kumaş seçiminde, kumaşın iplik sayısına dikkat edin. İplik sayısı fazla olan kumaşları tercih edin.
• Yaz aylarında, nemi çabuk emen türden kumaşları tercih edin. Bu sayede, vücut terini daha kolay emen nevresim, sizde rahatsızlık yaratmaz.